Serduszka okazała (Lamprocapnos spectabilis)

'
      Półcieniste miejsca to zawsze trudne do obsadzenia fragmenty naszych ogrodów, ponieważ mało jest roślin ozdobnych o efektownych kwiatach, które dobrze czułyby się w takich warunkach. Jednak takie istnieją! Wystarczy się tylko dobrze rozejrzeć, właściwie wybrać i stworzyć kolorowe nasadzenia pod koronami drzew. W orbicie zainteresowania z pewnością pojawi się wówczas wdzięcznie kwitnąca serduszka.

     Serduszka okazała lub serduszka okazałe to wieloletnia roślina zielna – bylina z rodziny makowatych (Papaveraceae). Obecnie należy do monotypowego, czyli obejmującego wyłącznie jeden gatunek, rodzaju Lamprocapnos; stąd jej nowa nazwa – Lamprocapnos spectabilis. Natomiast do 1997 roku gatunek ten był zaliczany wraz z innymi, np. Dicentra eximia, Dicentra formosa, do rodzaju Dicentra. Z tego powodu serduszka okazała jest nadal bardziej znana pod łacińską nazwą gatunkową Dicentra spectabilis, stosowaną teraz jako synonim. Polskie nazewnictwo formalne nie uległo zmianie.
Roślina znana jest także pod szeregiem potocznych określeń i tak bywa nazywana ładniczką okazałą, „biskupim sercem”, sercem Jasia, a na świecie również „holenderskimi bryczesami”, kwiatem o kształcie cytry lub nawet „damą w kąpieli”.
Naturalnie występuje na obrzeżach lasów, na chłodnych terenach Syberii, w północnych Chinach, Korei i Japonii. Właśnie z Japonii pochodziły pierwsze sprowadzone do Europy (do Anglii) rośliny tego gatunku, a introdukcji dokonał w 1847 roku szkocki botanik Robert Fortune.

      Serduszka okazała jest byliną mrozoodporną, dorastającą do wysokości 80-100cm. Tak jak u innych kryptofitów, po kwitnieniu i zawiązaniu nasion - w środku lata - części nadziemne zamierają. Organami przetrwalnikowymi, umożliwiającymi przeżycie niekorzystnego dla wegetacji okresu zimy, są grube i dość kruche, mięsiste korzenie. W szczytowej partii systemu korzeniowego znajdują się pąki.
Na wiosnę, gdy roślina budzi się do życia, wyrasta z nich kępa bogato ulistnionych, jasnozielonych lub lekko zaróżowionych pędów. Liście mają długie ogonki, są głęboko powcinane i złożone z drobnych, sino-zielonych listków. Młode, bardzo wcześnie wyrastające pędy, są soczyste i delikatne. Dobrze znoszą wiosenne przymrozki, jednak, gdy zapowiadany jest bardzo mocny spadek temperatury, warto je przykryć na noc - agrowłókniną, pudłem kartonowym lub ostrożnie otulić gałęziami iglaków; jeśli przemarzną czubki pędów, roślina będzie słabo kwitła.
Długie, rozgałęzione, gibkie łodygi są puste w środku i łukowato wygięte. Prawie wszystkie zakończone są efektownymi kwiatostanami.

Każdy z nich ma do 20 kwiatów zebranych w przewieszające się, jednostronne grono.

     W trakcie rozwoju poszczególnych sercowatych kwiatów odpada dwudziałkowy kielich, natomiast pozostają cztery płatki korony. Dwa zewnętrzne są rozdęte i mają zwykle kolor różowy do purpurowego. Dwa wewnętrzne płatki korony są dużo mniejsze i zawsze pozostają śnieżnobiałe. Na budowę kwiatu składają się jeszcze dwa trójdzielne pręciki i słupek.
Gdy kwiat się otwiera, zakończenia płatków zewnętrznych mocno odginają się, ukazując wewnętrzne płatki przypominające swym kształtem zwisającą kroplę.

Pąki kwiatowe

Otwarte kwiaty

Różowo-białe kwiaty serduszki okazałej są bardzo atrakcyjne.

U innej formy tego gatunku  - Dicentra spectabilis f. alba - kwiaty są czysto białe, podobnie, jak u kultywaru 'Alba', który silniej rośnie i ma większe kwiaty.

W przypadku odmiany ozdobnej 'Valentine'  zewnętrzne płatki korony mają piękną, głęboką, czerwoną barwę. Dość popularna serduszka okazała 'Gold Heart' ma co prawda zwyczajne, różowo-białe kwiaty, ale za to może się poszczycić żółtymi liśćmi oraz różowymi łodygami i ogonkami liściowymi.
Unikalny kształt kwiatów, zebranych w długie, przewieszające się kwiatostany, sprawia, że serduszka okazała, dawniej spotykana głównie w babcinych ogródkach, jest coraz częściej sadzona we współczesnych ogrodach, nawet tych o nowoczesnej formie.

     W japońskiej kulturze, pełnej symbolicznych odniesień, szczególna budowa kwiatu jest powiązana z bardzo starą legendą:

„Dawno temu młody mężczyzna zakochał się w pięknej i bogatej dziewczynie. Bardzo pragnął, by ona go również pokochała. Podarował jej więc parę ślicznych królików, by cieszyły ją jako urocze zwierzęta domowe.

Mimo, że dar uszczęśliwił pannę, stwierdziła jednak, że nie może pokochać mężczyzny. Młody człowiek postanowił się nie poddawać i sprezentował dziewczynie piękne pantofelki zrobione z najdroższego jedwabiu.

Ten dar również przyjęła, lecz zastrzegła, że jej uczucia nie ulegną zmianie.
W desperacji zakochany mężczyzna wydał resztę swoich niewielkich oszczędności i przesłał jej parę najpiękniejszych kolczyków, jakie zdołał kupić, licząc, że dziewczyna wyjdzie za niego.

Panna przyjęła kolczyki, odrzuciła jednakże propozycję małżeństwa. Zraniony i pozbawiony złudzeń mężczyzna pojął, że nie może jej dać już nic więcej, wziął więc nóż i przebił swe serce.

W miejscu, w którym zginął nieszczęśliwie zakochany, z ziemi wyłoniła się roślina z kwiatami o niezwykłym kształcie.”

Budowa poszczególnych części kwiatu obrazuje tę smutną legendę. I tak, para królików to dwa półsercowate, zewnętrzne płatki korony, wewnętrzne płatki nawiązują swym kształtem do jedwabnych pantofelków, drogie kolczyki obrazują dwa księżycowato wygięte pręciki, natomiast słupek symbolizuje ostry sztylet.
W ten sposób legenda pięknie wyjaśnia, dlaczego serduszkę okazałą nazywa się także „krwawiącym sercem” (opowieść pochodzi ze strony 'Tales From The Hollow Tree').

      Po kwitnieniu roślina zawiązuje strąki, w których znajdują się nasiona (opatrzone białawymi elajosomami). Te, które się wysieją, po okresie zimowego przechłodzenia łatwo kiełkują. Trudno jednak mówić o jakiejkolwiek ekspansywności serduszki, gdyż zarówno strąków, jak i nasion nie jest dużo, wiec po zimie siewki pojawiają się raczej nielicznie.
    Nabywając tę roślinę ozdobną warto uważać, gdyż jest lekko trująca, szczególnie jej korzenie; spożycie może wywołać niegroźne mdłości lub wymioty. Sadząc ją w ogrodzie powinno się na tę cechę uczulić dzieci. Z drugiej strony do naszych ogrodów często wprowadzamy, zwykle nieświadomie, wiele roślin dużo bardziej niebezpiecznych. Cóż, mając ogród, najlepiej jest wychowywać dzieci w świadomości, że jedynym bezpiecznym miejscem do podjadania smacznych owoców i zieleniny jest warzywnik, tudzież zagony z uprawnymi roślinami jagodowymi. Albo, gdy dzieci są małe, zrezygnować z sadzenia trujących roślin.

      Serduszkę okazałą (Lamprocapnos spectabilis, syn. Dicentra spectabilis) najlepiej sadzić na rabatach – w nasadzeniach grupowych. Stanowisko powinno być półcieniste do lekko słonecznego, a gleba przepuszczalna, próchniczna, o umiarkowanej wilgotności. Bylina jest tolerancyjna w stosunku do odczynu (pH) podłoża i dość dobrze znosi krótkotrwałe przesuszenia. Gdy okres bezdeszczowy trwa długo, roślinę trzeba jednak podlać. Serduszka może rosnąć również w pełnym słońcu, warunkiem jest wówczas stale wilgotny grunt. Ładnie i zdrowo rośnie w niższych partiach skalniaków, tam, gdzie ziemi jest na tyle dużo, by mogły się zmieścić dość grube korzenie.
Ta atrakcyjnie wyglądająca, wieloletnia bylina raczej nie nadaje się na ogrodowy soliter, ponieważ po kwitnieniu zamiera jej część nadziemna. Ważny jest zatem dobór roślin sąsiadujących, gdyż, po usunięciu żółknących i zasychających pędów serduszki, powinny one zasłonić puste miejsce.
To doskonała roślina do sadzenia pod koronami drzew, gdzie inne światłolubne byliny z trudem sobie radzą. Posadzona w takich miejscach może rosnąć latami, bez konieczności wykopywania, dzielenia i rozsadzania kępy. Dlatego serduszkę można umieścić nieopodal magnolii - drzewa, które zdecydowanie nie lubi naruszania korzeni.

Jeśli jednak wyraźnie słabiej kwitnie i drobnieją jej liście, wymaga odmłodzenia, czyli wykopania i podzielenia rozrośniętej kępy. To także bardzo dobry sposób rozmnażania serduszki; roślinę można podzielić nawet na pojedyncze korzenie, jeśli w szczytowej części mają widoczne pąki. Podziału należy dokonać jesienią, gdy obumrą nadziemne pędy, lub wiosną, a po posadzeniu puste miejsce dobrze jest czymś zaznaczyć, np. wbitym palikiem. Można także rozmnażać przez wysiew nasion, ale te na terenie naszego kraju nie są zawiązywane zbyt licznie. Trzeba wysiewać świeże nasiona, które kiełkują dopiero w następnym sezonie, po zimowym okresie chłodu.
       Serduszka okazała jest zdrową, niekłopotliwą i wytrzymałą rośliną. Nie atakują jej szkodniki. Tę wieloletnią bylinę zasilamy wczesną wiosną, gdy pojawiają się młode pędy – może to być kompost, przefermentowany lub granulowany obornik albo garść nawozu wieloskładnikowego.

Znakomita roślina, polecam!