Hybrydy rodzaju Phalaenopsis

W warunkach naturalnych liczne gatunki rodzaju Phalaenopsis występują na ogromnym obszarze ciągnącym się od Indii, przez południowo-wschodnią Azję z jej wyspami, aż do stanu Queensland w północnej Australii. W przeważającej większości są to więc rośliny z dość ciepłej i wilgotnej strefy klimatycznej. W ciągu roku panujące temperatury niewiele się zmieniają i mieszczą się w zakresie od 21-27°C w dzień oraz 15-18°C w nocy. Ten typ storczyków rośnie cały czas w większym lub mniejszym stopniu i, w zależności od gatunku, z nieznacznym lub bez wystąpienia okresu spoczynku. W tak licznym rodzaju trudno o podanie określonej pory kwitnienia, u poszczególnych gatunków może ono występować w różnych porach roku, choć najwięcej botanicznych Phalaenopsis kwitnie wiosną i latem.
Są to głównie epifity (rzadko litofity) porastające w tropikalnej dżungli pnie oraz gałęzie drzew. Cechuje je monopodialny typ wzrostu, czyli posiadają pojedynczą, nie rozgałęzioną łodygę (pęd główny) z otaczającymi ją liśćmi. Nie posiadają pseudobulw, a wodę i niezbędne substancje zapasowe gromadzą w grubych, sztywnych, językowatych liściach. Rosną w warunkach półcienistych, gdyż ulistnione korony drzew znacznie ograniczają ilość docierającego światła. Ponieważ gatunki botaniczne trudniej doprowadzić do kwitnienia, a ich kwiaty są przeważnie nieliczne i niezbyt duże, w drodze krzyżowania uzyskano hybrydy o większych i liczniejszych kwiatach.
Łacińska nazwa rodzajowa Phalaenopsis została spolszczona i te storczyki popularnie nazywa się falenopsisami lub rzadziej ćmówkami.
W handlu są one obecne w szerokiej gamie kolorystycznej - to zazwyczaj pierwsze kupowane przez nas storczyki.

Coraz liczniejsi producenci hybryd Phalaenopsis tak prowadzą ich uprawę, aby kwitnienie wypadało na okres późnej jesieni, zimy i wczesnej wiosny, gdyż dla ich efektownych i barwnych kwiatów są wtedy szczególnie chętnie kupowane.
Te storczyki długo kwitną oraz są stosunkowo łatwe w uprawie. Poszczególne odmiany zostały bowiem tak wyselekcjonowane, aby zachwycały nie tylko trwałością i różnorodnością pięknych kwiatów, ale też by umożliwiały uprawę przy niższej wilgotności powietrza, zbliżonej do panującej w naszych mieszkaniach (przeważnie 35-40%).
Falenopsisy będą wdzięczne za wyższy poziom wilgotności otaczającego powietrza, jednak nie musi on być tak wysoki, jak ten, który powinniśmy zapewnić gatunkom botanicznym. Wystarczy około 50%.
Wilgotność stosunkowo łatwo podnieść przez ustawienie roślin blisko siebie oraz położenie doniczek na podstawkach wysypanych żwirkiem lub keramzytem i zalanych wodą. Duża powierzchnia parowania drobnych kamyków wyraźnie podniesie poziom wilgotności powietrza, a tym samym poprawi storczykom komfort wzrostu. Trzeba jednak uważać, aby doniczki nie stały w wodzie, a korzenie nie miały stałego z nią kontaktu, gdyż prowadzi to do ich gnicia. Storczyk wtedy nie ma czym pobierać wody i liście więdną, tracąc turgor. Brak zdrowych, jędrnych korzeni może doprowadzić do utraty rośliny.
Aby falenopsisy zdrowo rosły i bujnie kwitły należy zadbać o odpowiedni poziom światła i właściwą temperaturę. Nie jest to trudne. W mieszkaniach, gdzie zwykle panują temperatury umiarkowane do ciepłych oraz są okna od wschodniej strony, można zapewnić naprawdę dobre warunki uprawy. Jeśli okna mają wystawę południową lub zachodnią, rośliny powinny być odpowiednio osłonięte od mocnego słońca przez zamontowanie cieniówki, rolet lub żaluzji. Słońce może bezpośrednio padać na liście tylko w okresie zimy, od listopada do lutego. W pozostałym czasie, światło docierające do roślin powinno być ograniczone (rozproszone), gdyż może spowodować poparzenia liści.
Hybrydy Phalaenopsis zazwyczaj chętnie kwitną. Wystarczy niewielka dobowa różnica temperatur oraz ograniczenie podlewania przez okres kilku tygodni, aby w ciągu jednego do dwóch miesięcy pojawiły się pędy kwiatowe. W tym celu można na noc uchylić okno lub wynieść storczyki na ocieniony balkon.
Zwykle późną jesienią spomiędzy liści wyłaniają się kwiatostany.


Długie łodygi kwiatostanowe, mające kilka węzłów, szybko rosną. Na starszych roślinach może równocześnie wyrastać więcej niż jeden kwiatostan.


Na łodygach mogą również tworzyć się boczne rozgałęzienia. Czasem udaje się to uzyskać przez delikatne usunięcie łusek okrywających węzły położone poniżej pączków. Światło działa wtedy stymulująco i z oczka może wybić nowe odgałęzienie.
Pączki powiększają się dość szybko i w zależności od odmiany możemy podziwiać barwne kwiaty o średnicy od 4cm (miniatury) do 12cm (odmiany wielkokwiatowe).

Miniatura - Phalaenopsis Mini Mark (Phal. Micro Nova × Phal. philippinensis)

Wielkokwiatowa hybryda Phalaenopsis

W celu lepszego wyeksponowania kwiatów, długie łodygi można podeprzeć.
'



Kwiaty są przeważnie pozbawione zapachu; zdarzają się jednak odmiany pachnące, a ich woń najmocniej czuć koło południa. Kwitnienie jest wyjątkowo długie i może trwać od 3 do 9 miesięcy. Zdarzają się też egzemplarze wydające kolejne kwiaty przez cały rok!
Po kwitnieniu niektóre łodygi pozostają zielone i w następnym sezonie wydłużają się tworząc kolejne pączki.


Część łodyg całkowicie żółknie i zasycha - te należy wyciąć przy podstawie, tak aby nie uszkodzić liści. Inne tylko częściowo zasychają - można je pozostawić bez cięcia, częściowo przyciąć nad jednym z wyżej położonych węzłów lub usunąć tylko zasuszone fragmenty. Z takich starych łodyg w następnym sezonie najczęściej wyrastają nowe odgałęzienia z pączkami.
a



Czasem z węzłów wyłaniają się nieduże listki i tworzy się mała roślina potomna, tzw. keiki.
a



Należy cierpliwie poczekać aż wytworzy kilka liści i korzenie długości kilku centymetrów, wówczas można delikatnie oddzielić keiki od rośliny macierzystej i posadzić do małej doniczki.
Przy sadzeniu falenopsisów dobrze jest stosować przezroczyste, plastikowe doniczki. Nie jest to konieczne, ale osobom niedoświadczonym ułatwia obserwację rosnących korzeni. Gdy są suche, białawe to roślinę trzeba podlać, natomiast gdy są zielone, nie należy tego robić! Storczyki znacznie lepiej znoszą przesuszenie niż zbyt częste podlewanie, od którego może zagniwać ich system korzeniowy.

Warunki uprawy

Mieszańce Phalaenopsis w większości uprawiam w plastikowych doniczkach, choć również w koszyczkach, wypełnionych grubym i przepuszczalnym korowym podłożem z dodatkiem keramzytu i węgla drzewnego.
Hybrydy w wiszących koszach umieściłam w oranżerii, w warunkach szklarni umiarkowanej do ciepłej, gdzie latem temperatury są wysokie - powyżej 26°C w dzień i 15-20°C nocą. Zimą temperatury są niższe: 21/14°C (dzień/noc). W ciągu całego roku wilgotność powietrza jest wysoka i waha się od 65-90%.
Większość falenopsisów uprawiam jednak w mieszkaniu, gdzie stoją blisko siebie, głównie na parapecie o południowo-wschodniej wystawie. W domu staram się zwiększyć wilgotność poprzez ustawienie doniczek na podstawkach i tacach z mokrym żwirkiem. Kwiatostany storczyków rosnących w doniczkach mocuję do odpowiednio wysokich podpórek. Ułatwia to ich ciaśniejsze ustawienie.
'



W oranżerii pozwalam jednak na swobodny wzrost łodyg z kwiatami, które pod ich ciężarem zwieszają się w dół.

Obie metody są jednakowo dobre i właściwie eksponują piękne kwiaty.

Aby rosnące w mieszkaniu falenopsisy pobudzić do kwitnienia, wystawiam je w połowie sierpnia na chronioną przed bezpośrednim słońcem część tarasu lub we wrześniu przenoszę do oranżerii. W obu miejscach storczyki mają zapewnioną dobową różnicę temperatury, gdyż po ciepłym dniu nocą spada ona do 14-15°C. Wynoszenie roślin nie zawsze jest konieczne; w tym celu można również stojącym na parapecie storczykom uchylać nocą okno. Dodatkowo zaprzestaję wtedy podlewania i nawożenia.
Takie warunki utrzymuję przez okres czterech tygodni, po czym przenoszę rośliny na ich stałe miejsce w domu i rozpoczynam normalne, cotygodniowe podlewanie i nawożenie. Daję wówczas połowę dawki nawozu do storczyków, rozpuszczoną w deszczówce z niewielkim dodatkiem wody przegotowanej lub odstanej wody kranowej (rzadziej). Dzięki temu roślina może uzupełnić niedobór pierwiastków (wapń, magnez). Podlewam przez moczenie bryły korzeniowej wraz z doniczką w większym pojemniku z wodą, tak aby jej górny poziom był poniżej brzegu doniczki. Trwa to około 15min. Raz w miesiącu przepłukuję podłoże, podlewając najpierw przez zanurzenie, a później przelewając czystą deszczówką w ilości podwójnej objętości doniczki.
Zarówno w mieszkaniu, jak i w oranżerii nie stosuję zraszania, ani całych roślin ani liści od spodu, gdyż dostanie się wody pomiędzy mięsiste liście lub na czubek pędu może powodować ich zagniwanie. Pierwszym tego objawem jest pojawienie się ciemnych plam lub szybkie żółknięcie liści od podstawy i ich opadanie.
Zimą, gdy spada tempo wzrostu, pomimo kwitnienia podlewam rzadziej, przeciętnie co dwa tygodnie i zmniejszam nieco grzanie kaloryfera pod oknem, aby suche i gorące powietrze nie zaszkodziło kwitnącym storczykom. W czasie zimy nawożę rzadko - najwyżej raz w miesiącu.
Wiosną, co dwa, trzy lata przesadzam storczyki do nowego podłoża. Przed przesadzeniem podlewam storczyki, co sprawia, że ich grube i sztywne korzenie stają się bardziej elastyczne. Następnie delikatnie wyjmuję z doniczki i usuwam stare podłoże oraz martwe (ciemne, miękkie w dotyku), czy też zasuszone korzenie. Pozostawiam tylko zielone i jędrne; miejsca cięcia zasypuję sproszkowanym węglem drzewnym. Czasem zmieniam doniczkę na większą, zwykle jednak, po dokładnym umyciu, używam dotychczasowego pojemnika. Ostrożnie umieszczam korzenie w doniczce i zapełniam luki między nimi przygotowanym wcześniej podłożem. Lekko stukając doniczką o podłogę, ostrożnie uciskam palcami podłoże, tak aby nie połamać korzeni. Po przesadzeniu rośliny ustawiam w ocienionym miejscu i, w zależności od temperatury, nie podlewam przez 7-10 dni. Potem wracam do zwykłego, cotygodniowego wiosenno-letniego podlewania.