Cycnoches barthiorum  G.F.Carr & Christenson 1999

Ten gatunek został odkryty stosunkowo niedawno - w 1999 roku - w południowej Kolumbii, w lasach porastających ciepłe i wilgotne niziny, położone na wysokości poziomu morza. To średniej wielkości epifityczny storczyk o sympodialnym wzroście, tworzący wrzecionowate pseudobulwy mierzące od kilkunastu do ponad 20cm wysokości. Młode przyrosty rosną bardzo szybko - każdy wytwarza siedem liści, które swymi podstawami otaczają grubiejącą w trakcie dojrzewania pseudobulwę. Liście najniżej położone stosunkowo szybko żółkną i opadają, natomiast do końca sezonu pozostają te osadzone w części szczytowej. Mają one jasnozieloną barwę i eliptyczno-lancetowaty kształt. Są ostro zakończone i dość cienkie, z wyraźnie widocznym wzdłużnym przebiegiem nerwów.
Kwiatostany wyrastają w górnej części pseudobulwy, wyłaniając się z kątów liściowych. Jeśli w domowej uprawie storczyk nie zakwita, powodem jest zwykle zbyt mała ilość słońca. Niezbędne minimum to 4 godziny bezpośredniego słońca, jednak nie wolno dopuścić do poparzenia liści i w południe letnich dni storczyk powinien być cieniowany.
Rodzaj Cycnoches podobnie jak Catasetum wytwarza kwiaty jednopłciowe – męskie i żeńskie. U Cycnoches barthiorum pojawiają się one jesienią, pod koniec sezonu wegetacyjnego.
Storczyk najczęściej wydaje kwiatostany męskie, rzadziej pojawiają się kwiatostany z żeńskimi kwiatami, a zupełnie sporadycznie może się zdarzyć, że na jednym kwiatostanie wyrosną zarówno męskie, jak i żeńskie kwiaty.
Zwykle pod koniec lata, na najmłodszych dojrzałych pseudobulwach, pojawiają się zawiązki kwiatostanów – najczęściej jednego, choć bywa, że wyrastają dwa, a nawet trzy kwiatostany na jednej pseudobulwie.

W odróżnieniu od szybkiego tempa wzrostu i dojrzewania młodego przyrostu, kwiatostan rośnie bardzo wolno - od pojawienia się niewielkiej wypustki do rozwinięcia pierwszych kwiatów upływa aż 10 tygodni!
Pąki zebrane są w formie grona, a kwiatostan, rosnąc, przewiesza się i kieruje w dół.

Kwiaty męskie są atrakcyjniejsze, choć w przypadku tego gatunku nie różnią się w znaczny sposób od kwiatów żeńskich.
Kwiatostany mają najczęściej od kilku do kilkunastu przyjemnie pachnących, kubkowatych kwiatów i osiągają 17-20cm długości. Ich średnica to około 5cm. Od zewnątrz płatki są bardziej zielonkawe, natomiast ich wewnętrzna powierzchnia jest brzoskwiniowo-beżowa, poznaczona dodatkowo licznymi, czerwonymi plamkami.

Budowa kwiatu jest bardzo charakterystyczna – cienki i długi prętosłup skierowany w dół, z mocno wygiętym w górę zakończeniem. Podobnie ułożony jest również płatek grzbietowy zewnętrznego okółka.

Natomiast warżka z niezwykłymi, palczastymi wyrostkami skierowana jest ku górze i ułożona nad prętosłupem.

Kwiaty zachowują kielichowaty kształt, nie rozkładając w pełni swych płatków. Długi, zwisający kwiatostan wygląda pięknie!

Kwiaty, niestety, nie są trwałe - kwitnienie trwa zaledwie 10-12 dni. Przekwitają znacznie szybciej, gdy dojdzie do typowego dla tego rodzaju wystrzelenia pyłkowin.
Kwiaty żeńskie u Cycnoches barthiorum mają wielkość podobną do męskich, jednak ich płatki są bardziej rozchylone, zielono-beżowe i pozbawione plamek. Prętosłup jest krótki, a trójkątne zakończenie warżki ma białą barwę.
Po przekwitnięciu storczyk wchodzi w okres spoczynku – jego liście żółkną, czasem brązowieją i opadają. W klimacie tropikalnym spoczynek przypada na okres suszy, zaś w naszej szerokości geograficznej wypada zimą. W tym czasie na zasychających pseudobulwach zaczynają lekko odstawać osłonki i mogą się pojawić płytkie, podłużne bruzdy. Na wiosnę, gdy pojawiają się młode przyrosty, rozpoczyna się nowy okres wegetacyjny. Jest to równocześnie najlepszy czas na podział lub przesadzenie storczyka.

Widok ogólny.
.

Warunki uprawy

Ten storczyk jest prosty w uprawie, nawet na parapecie mieszkania, pod warunkiem przestrzegania pewnych zasad. Podobnie jak u innych Catasetinae (Catasetum, Mormodes, Clowesia, Cycnoches), u Cycnoches barthiorum występuje wyraźnie zaznaczony okres wzrostu oraz następujący po nim czas spoczynku. Zatem podstawą udanej uprawy i uzyskania kwitnienia jest zapewnienie stale wilgotnego podłoża (nie rozmokłego!), zwiększonego nawożenia oraz dużej ilości światła w okresie intensywnego wzrostu; a następnie okresu suchego, zimowego spoczynku oraz delikatnego, uważnego podlewania w czasie wyrastania młodych przyrostów. Ważne jest wówczas, aby woda nie dostała się pomiędzy rozwijające się liście, bo bardzo łatwo o zagniwanie nowych przyrostów.
Ten gatunek, pochodzący z wilgotnych, nizinnych, kolumbijskich lasów, wymaga ciepłych warunków uprawy, choć dobrze radzi sobie również w umiarkowanych. Warunki świetlne powinny być podobne jak u katlei – dużo przefiltrowanego światła słonecznego; może być nawet bezpośrednie słońce, jednak w południe letnich dni storczyk powinien być cieniowany. Optymalna wilgotność powietrza w okresie wzrostu powinna się wahać w granicach 50-70%.

Mój storczyk uprawiany jest w warunkach szklarni umiarkowanej do ciepłej, gdzie latem temperatura jest wysoka, powyżej 26°C w dzień i około 15-20°C w nocy. Zimą natomiast temperatury są niższe i mieszczą się w zakresie 21/14°C (dzień/noc). W ciągu całego roku wilgotność powietrza jest wysoka - od 65-90%.
Roślinę posadziłam w plastikowej doniczce, w przepuszczalnym podłożu złożonym z drobnych kawałków kory, chipsów kokosowych i perlitu, z niewielkim dodatkiem lekko pociętego Sphagnum (mech torfowiec). W czasie wegetacji pilnuję, aby podłoże było stale wilgotne - podlewam wówczas co tydzień (podczas upałów nawet częściej!). W miarę wzrostu nowej pseudobulwy stopniowo zwiększam ilość nawozu, aż do prawie pełnej dawki nawozu do storczyków, rozpuszczonej w deszczówce. Przy takim nawożeniu trzeba koniecznie raz w miesiącu przepłukać podłoże czystą deszczówką, by pozbyć się nagromadzonych soli. Wczesną jesienią nieco ograniczam nawadnianie i nawożenie, zaś po kwitnieniu, gdy liście zaczynają żółknąć i opadać, ilość dostarczanej wody zmniejszam o połowę i rezygnuję z nawożenia.
Od stycznia podlewam sporadycznie – tak, by nie marszczyły się zbytnio pseudobulwy. Gdy młode przyrosty mają ponad 2cm wielkości oraz wykształcone korzenie, delikatnie wznawiam podlewanie i nawożenie.

W przypadku rodzaju Cycnoches na pewno trzeba zwrócić uwagę na obecność szkodliwych owadów – przędziorków - które bardzo często atakują te storczyki. Jeśli widać ich niszczycielską działalność, należy kilkakrotnie wykonać opryski dobrymi preparatami przędziorkobójczymi. Tych groźnych szkodników trzeba się koniecznie pozbyć przed okresem kwitnienia. Pryskanie w czasie wyrastania kwiatostanów może doprowadzić do ich zasuszenia, a wtedy na kwitnienie trzeba będzie czekać do następnego roku!
Dobre efekty daje umieszczenie w podłożu nawozowo-owadobójczych pałeczek firmy Bayer, wtedy jednak trzeba odpowiednio zmniejszyć nawożenie.