Rezerwat Przyrody Jaskinia Niedżwiedzia

     Jaskinia Niedźwiedzia jest najdłuższą jaskinią Sudetów i stanowi prawdziwą atrakcję turystyczną okolic Lądka Zdroju. Położona jest w masywie Śnieżnika, nieopodal wsi Kletno, a dokładniej w dolinie Kleśnicy, w obrębie wzniesienia Stroma (1166m n.p.m.). Leży na obszarze tzw. krasu sudeckiego lub inaczej wyspowego, czyli tam, gdzie występują ławice i soczewy skał węglanowych (podatnych na rozpuszczanie) w otoczeniu innych skał krystalicznych stanowiących trwały budulec Sudetów. To głównie wody potoku Kleśnicy, a także te pochodzące z pomniejszych cieków wodnych, drążyły przez miliony lat wapienne skały i stworzyły podziemny system szczelin, korytarzy, komór i kominów w warstwach krystalicznych wapieni, czyli marmuru (skała metamorficzna).
       Jaskinia została odkryta w 1966 roku przez przypadek. W okolicy znajdował się bowiem czynny kamieniołom (wyrobisko Kletno III), gdzie  metodą odkrywkową pozyskiwano miejscową szlachetną odmianę białego marmuru, tzw. Białą Mariannę. Po wykonanym odstrzale wiertacz odstrzałowy Roman Kińczyk jako pierwszy zajrzał do otworu jaskini i zauważył znajdujące się tam kości. Ich znaczna ilość zrodziła podejrzenie, że jest to zbiorowy grób. Jednak po późniejszych oględzinach jaskini oraz badaniach szczątków stwierdzono, że są to kości prehistorycznych ssaków. Najwięcej z nich należało do niedźwiedzia jaskiniowego (Ursus spelaeus) i dlatego  świeżo odkryty układ grot i ciasnych tuneli nazwano Jaskinią Niedźwiedzią.

      Wkrótce decyzją Ministra Budownictwa i Materiałów Budowlanych zaprzestano eksploatacji kamieniołomu. Jaskinia stała się obiektem badań naukowców, według planu opracowanego w 1967r. przez Instytut Geograficzny Uniwersytetu Wrocławskiego. W wyniku eksploracji prowadzonej przez kilka grup speleologów, co jakiś czas odkrywano kolejne korytarze i sale, jak się okazało, bardzo rozległego kompleksu, np. Salę Blokową, Korytarz Wodny, Salę Lwa Jaskiniowego, Korytarz Kryształowy. Jednym z największych odkryć stała się Sala Mastodonta. Grotołazi dotarli do niej 12 maja 2012 r. po przejściu przez wyjątkowo ciasny zacisk, tzw. Gilotynę. Ich oczom ukazała się wówczas ogromna sala o długości około 115m, szerokości około 30m oraz wysokości do 30m, z całym bogactwem różnorodnych form naciekowych: stalaktytów, stalagmitów, stalagnatów, żyrandoli, kopuł, kaskad i draperii. Nie jest ona jednak dostępna dla zwiedzających, a poniższe zdjęcie przedstawia fragment trasy turystycznej z widokiem kalcytowych tworów.

     Jaskinia Niedźwiedzia wchodzi w skład Rezerwatu Przyrody Jaskinia Niedźwiedzia (o powierzchni 89ha), który został utworzony w 1977r. w celu ochrony samej jaskini, występujących na tym terenie zjawisk krasowych oraz otuliny rosnącego lasu. Jest to bór bukowo-świerkowy z domieszką jodły i modrzewia oraz bogatym runem z roślinami wapieniolubnymi, takimi jak tojad smukły (Aconitum variegatum), ostróżka wyniosła (Delphinium elatum), sesleria tatrzańska (Sesleria tatrae) i driakiew lśniąca (Scabiosa lucida).

       Wejście do jaskini znajduje się na wysokości około 800m n.p.m. w północnej części Masywu Śnieżnika. Od parkingów niedaleko wsi Kletno do pawilonu wejściowego dochodzi się malowniczą drogą o długości około 1,5km. Pomimo, że trasa na całej długości wiedzie lekko pod górę, spacer  w otoczeniu wyjątkowych okoliczności przyrody jest bardzo przyjemny.

Po drodze jest źródło smacznej wody pitnej „Marianna”, gdzie można zaspokoić pragnienie lub napełnić przyniesione butelki.

      W pawilonie znajdują się: kasy biletowe, ekspozycja Centrum Edukacji Przyrodniczej – Jaskinia Niedźwiedzia, kawiarnia i poczekalnia z punktem informacyjnym.

      Do zwiedzania przeznaczony jest nieduży fragment Jaskini Niedźwiedziej w obrębie piętra środkowego. Ze względu na ochronę specyficznego klimatu Jaskini Niedźwiedziej, trasa rozpoczyna się oraz kończy specjalną śluzą i jednorazowo może wejść z przewodnikiem nieduża 15-osobowa grupa. Ciekawie oświetlony podziemny szlak mierzy około 360m, chociaż zobaczyć można do 500m korytarzy i sal. Nie wolno dotykać naturalnych ścian jaskini.
Zwiedzający poruszają się wygodnym chodnikiem, zabezpieczonym barierkami. Część trasy prowadzi wykutym w skale korytarzem i tylko w tym miejscu można przyłożyć rękę do wilgotnego marmuru. Największą atrakcję stanowi dobrze zachowana szata naciekowa ze zwieszającymi się stalaktytami, rosnącymi pionowo stalagmitami, kolumnami stalagnatów, kaskadami, draperiami, żyrandolami itp.; wyobraźnia i fantazja mogą wywoływać najróżniejsze skojarzenia i nasuwać ciekawe nazwy dla niepowtarzalnych struktur.

      W tej jaskini żyją nietoperze  i choć są obecne głównie w dolnym piętrze,  może się zdarzyć, że drobny ssak zwinnie przefrunie pomiędzy turystami. Jest to niezwykłe przeżycie, gdy w zimnym, wilgotnym i nieruchomym powietrzu, pełnym odgłosów ciurkającej, kapiącej wody, poczujemy tuż obok głowy delikatny powiew wywołany skrzydłami przelatującego nietoperza. Tak się właśnie przydarzyło podczas mojego zwiedzania - odczucie było zaskakujące! I raczej przyjemne. Wrażenie zależy jednak od indywidualnego podejścia do tych niezwykle pożytecznych zwierząt.
Na końcu Sali Pałacowej, w tzw. Zaułku Heliktytowym, można było zobaczyć zanikające pod kalcytowym naciekiem drobne ciałko nietoperza, który kiedyś nieszczęśliwie przysiadł i już nie zdołał się oderwać od lepkiej powierzchni skały.

     W Jaskini Niedźwiedziej oprócz bogatej szaty naciekowej można również zobaczyć namuliska z widocznymi kośćmi zwierząt, które żyły na tych terenach w czasie kolejnych zlodowaceń. Namuliska te zwane są też cmentarzyskami plejstoceńskiej fauny. Kości są różnego pochodzenia. Wśród nich są szczątki dużych zwierząt zamieszkujących jaskinię, drapieżników i ich ofiar oraz kości drobniejszych ssaków, które zostały naniesione przez wodę. Prócz kości niedźwiedzich, znaleziono też fragmenty szkieletów lwa jaskiniowego, hieny jaskiniowej, wilka szarego, żubra i wielu innych, w tym licznych gryzoni.
Część szczątków zostało odsłoniętych, oczyszczonych, a także pozostawionych na stanowisku paleontologicznym, tak jak leżały w namulisku.

Zwierzęce kości w Sali Lwa Jaskiniowego

Inne kości pieczołowicie złożono – szkielety plejstoceńskich zwierząt  są eksponowane na trasie w obrębie jaskini (w Sali Niedźwiedzia Jaskiniowego)

oraz w szklanej gablocie w pawilonie wejściowym.

Tam, niedaleko wejścia do jaskini, znajduje się również znakomita rekonstrukcja rzeczywistego wyglądu plejstoceńskich zwierząt - głównie roślinożernego niedźwiedzia jaskiniowego i typowego drapieżnika, jakim był lew jaskiniowy (Panthera leo spelea). Były to zwierzęta większe i masywniej zbudowane od dzisiejszych gatunków niedźwiedzi i lwa afrykańskiego.

      Jaskinia Niedźwiedzia w dalszym ciągu jest badana i speleolodzy ciągle odkrywają nowe korytarze. Podejrzewa się nawet, że mogą one rozciągać się pod masywem Śnieżnika, przechodząc dalej aż na stronę Republiki Czeskiej.

     Jaskinię można zwiedzać przez cały rok oprócz poniedziałków i czwartków. W czwartki czynna jest tylko od maja do sierpnia. Czas zwiedzania wynosi ok. 45 minut. Z oferty mogą skorzystać również osoby niepełnosprawne – z myślą o nich przygotowano specjalną, pozbawioną schodów trasę.
Należy założyć pełne obuwie z nieślizgającymi się podeszwami oraz zabrać ze sobą cieplejszą odzież, gdyż w jaskini jest chłodno i wilgotno, co dodatkowo zwiększa odczucie zimna.
Wstęp jest płatny, dodatkową opłatę trzeba wnieść za fotografowanie i/lub filmowanie. Ponieważ jest to Rezerwat Przyrody, obowiązuje dzienny limit zwiedzających. Dlatego warto wcześniej zarezerwować bilety – rezerwacji, a także zakupu można dokonać internetowo na stronie jaskinianiedzwiedzia.pl.