Neofinetia falcata   (Thunb.) H.H.Hu 1925

Synonimy: Orchis fuciflora Crantz 1769, Orchis falcata Thunb. 1784, Limodorum falcatum Sw 1799, Finetia falcata (Thunb.) Schlechter 1817, Angraecum falcatum (Thunb.) Lindley 1821, Oeceoclades falcata (Thunb.) Lindley 1833, Vanda falcata (Thunb.) Beer 1854, Aerides thunbergii Miq. 1866, Oeceoclades lindleyi Regel 1866, Angorchis falcata (Lindl.) Kuntze 1891, Angraecopsis falcata (Lindl.) Schltr. 1914, Nipponorchis falcata (Thunb.) Masamune 1934, Holcoglossum falcatum (Thunb.) Garay 1972.

'
To niewielka orchidea występująca w subtropikalnych częściach terytorium Japonii, Korei, Chin i na wyspach Riukiu.
Rośnie głównie jako epifit na cieńszych gałęziach drzew gubiących sezonowo liście; rzadziej spotykana jest jako rosnący na skałach litofit. Miejsca występowania tego storczyka cechuje mocne nasłonecznienie zimą i wczesną wiosną, wysoka wilgotność powietrza (około 80%) i stały jego ruch w ciągu całego roku. Rośliny przytwierdzają się do podłoża zawsze pod pewnym kątem, tak, aby woda deszczowa spływała po liściach, nie zatrzymując się u ich podstaw, czyli w pochwach liściowych.
Neofinetia falcata to storczyk o monopodialnym typie wzrostu, którego wachlarzykowate rozety osiągają od kilku do 15 centymetrów wysokości. Wydaje się on wiotki i delikatny, jednak wąskie, ostro zakończone liście są dość sztywne, a ich gęste ułożenie na krótkiej łodydze dodatkowo wzmacnia miniaturową rozetę.
Gatunek ten nie tworzy pseudobulw. Liście są pokryte delikatnym, woskowym nalotem i mają żywo-zielony kolor; u niektórych pstrolistnych klonów mogą być pokryte jaśniejszymi paskami.
Nazwa rodzajowa Neofinetia upamiętnia postać francuskiego botanika Achille'a Fineta (1862-1913), interesującego się i zajmującego orchideami w Chinach oraz Japonii, natomiast określenie gatunkowe falcata odnosi się do lekko zakrzywionego kształtu liści.

W Japonii storczyk ten nazywany jest Fuuran - „orchideą wiatru” lub Fuukiran, czyli „kosztowną i szlachetną orchideą”, gdzie słowo ran oznacza storczyk. O ile pierwsze określenie dotyczy warunków atmosferycznych w miejscach występowania (stałego wiatru), o tyle drugie określenie współistnieje z inną nazwą – „orchidei samurajów” i wiąże się bezpośrednio z dawną historią Japonii.
Niegdyś istniało ścisłe powiązanie tej malutkiej rośliny z kulturą samurajów i ich kodeksem bushido (bushi – wojownik, dō - droga życiowa). Kodeks ten wiązał poddanego z panem, czyniąc z niego doskonałego żołnierza i sługę, zobowiązanego do mężnej obrony interesów władcy na polu bitewnym i poza nim. Wśród wielu pozytywnych cech nakazywał stałe hartowanie męstwa przez podejmowanie trudnych i niebezpiecznych zadań.
Równocześnie samuraj powinien był być jednak wrażliwy na subtelne piękno natury.
W tamtych czasach tylko wojownicy shogunów i cesarscy samurajowie mieli prawo do pozyskiwania neofinetii oraz jej uprawy - posiadanie orchidei świadczyło o zamożności i nobilitowało jej właściciela, dlatego samurajowie wyprawiali się na dalekie i niebezpieczne poszukiwania tej tak bardzo pożądanej rośliny.
Jeśli wyprawę uwieńczono sukcesem, orchideę sprowadzano na dwór shoguna, bądź też cesarski w Edo (dawna nazwa stolicy Japonii, obecnie Tokio); stanowiła ona świadectwo męstwa i odwagi, była powodem do dumy.

Neofinetia falcata to odporny i żywotny storczyk, tolerujący szeroki zakres temperatur, od ciepłych, letnich wartości, do chłodnej temperatury zimą. Choć w naturalnych warunkach zdarzają się przymrozki, w uprawie, w najzimniejszym okresie, temperatura nie powinna spadać poniżej 9-10°C.
W okresie letnim w warunkach naturalnych ilość światła jest ograniczana przez liście drzew, a często padające deszcze dostarczają większej ilości wilgoci.
Roślina chętnie kwitnie, wymaga jednak spełnienia tych określonych warunków. Jeśli zimą i wczesną wiosną zapewnimy jasne, dobrze nasłonecznione stanowisko oraz lekkie przechłodzenie i przesuszenie, to w okresie od wczesnego lata do jesieni storczyk powinien zakwitnąć.
Kwiatostan wyrasta wówczas spomiędzy liści; zwykle jest od nich krótszy i osiąga około 7cm długości.

U młodych roślin typowo wyrasta pojedynczy kwiatostan, u starszych, rozrośniętych egzemplarzy może się ich pojawić więcej. Mają one od 3 do nawet 15 niedużych kwiatów, osiągających średnicę 3cm. Piękny zapach, jaki wydzielają, daje się wyczuć w ciągu dnia, jednak nocą jest zdecydowanie mocniejszy.

Kwiaty są przeważnie czysto białe i mają lekko wygięte, rurkowate, wypełnione nektarem ostrogi o długości ponad 3cm, jakkolwiek można też spotkać klony o płatkach z dodatkiem barwy różowej (np. Neofinetia falcata 'Benisuzume'), żółtej (np. Neofinetia falcata 'Ogon Maru') lub zielonej (np. Neofinetia falcata 'Hisui').
Mnie szczególnie podoba się odmiana mająca białe płatki oraz różowe ostrogi i szypułki kwiatowe; niestety trudno ją zdobyć…
Śnieżnobiałe kwiaty o wspaniałej woni są jednak równie piękne. I dość trwałe – kwitnienie trwa ponad miesiąc.

Ta orchidea rośnie bardzo wolno – mała roślina, w formie pojedynczego wachlarzyka, w ciągu czterech lat od posadzenia nie wytworzyła u dołu żadnego rozgałęzienia, pomimo wyrastania kolejnych liści i powiększenia rośliny na wysokość. Dopiero po pięciu latach uprawy doczekałam się nowych odgałęzień u podstawy łodygi.

Podstawa pędu - dwa nowe rozgałęzienia.

W ciągu kolejnych trzech lat młode przyrosty powiększały swoje rozmiary oraz liczbę liści w wachlarzykach, równocześnie wyrosły także dalsze odgałęzienia. Był to na tyle duży wydatek energetyczny, że Neofinetia falcata w tym czasie nie kwitła.
W końcu, na przełomie wiosny i lata 2014 roku, pojawiły się pełne pąków kwiatostany.

I choć nie wyrosły w jednym czasie, długi okres kwitnienia pozwolił na podziwianie widoku w pełni ukwieconej rośliny.  

Widok ogólny.
'

Warunki uprawy

Często spotyka się opinie na temat trudności uprawy Neofinetia falcata. Przyznam, że przy zachowaniu pewnych jej reguł, nie wydaje się, aby było to kłopotliwe i skomplikowane. W warunkach, które zapewniam, zdrowo rośnie i tworzy kolejne liście oraz kwitnie regularnie każdego roku na przełomie wiosny i lata lub w pierwszej jego połowie.
Jest to roślina tolerancyjna, jeśli chodzi o zakres temperatur, najlepiej jednak wzrasta w warunkach umiarkowanych do ciepłych, przy zapewnieniu wyższej wilgotności powietrza. Dlatego uprawiam ją w oranżerii, gdzie wilgotność powietrza waha się w granicach 65-90%.
Od wiosny do jesieni temperatury są wysokie, powyżej24°C w dzień i około 15-18°C w nocy. Zimą natomiast temperatura jest niższa i mieści się w zakresie 21-13°C (dzień/noc).
Od wiosny do jesieni często ją podlewam, nawet dwa razy w tygodniu. Jest to bowiem okres wzrostu Neofinatia falcata, kiedy, w warunkach naturalnych rejonów subtropikalnych, wody dostarczają często padające deszcze. W tym okresie również nawożę, stosując przy każdym podlewaniu połowę dawki nawozu do storczyków, rozpuszczoną w deszczówce. Aby pozbyć się nagromadzonych soli, raz w miesiącu przepłukuję podłoże czystą deszczówką.
Zima jest w naturze okresem bardziej suchym, a opadające z drzew liście powodują, że do rosnących na gałęziach storczyków dociera znacznie więcej słońca. Dlatego w tym czasie ograniczam podlewanie, wymuszając niewielki okres spoczynku. Podlewam wtedy raz na 2 – 2,5 tygodnia i nie nawożę. Zapewniam również możliwie najwyższy poziom światła, wieszając roślinę tuż pod górną szybą oranżerii.
Nie wolno dopuścić do całkowitego wysuszenia rośliny, ponieważ storczyk ten nie posiada pseudobulw, będących magazynem wody i przy dłużej trwającym przesuszeniu grozi mu odwodnienie. Równocześnie jednak przy stale mokrym podłożu może dojść do zagniwania korzeni, powinny więc one szybko przesychać po podlaniu.
Kluczem do sukcesu w uprawie jest wybranie właściwego jej sposobu i dobranie odpowiedniego podłoża do oferowanych warunków (uprawa w mieszkaniu, szklarni czy w orchidarium).
Moja orchidea rośnie w małym, drewnianym koszu wyłożonym niewielką ilością włókna kokosowego, tak aby nie wypadało luźne podłoże, a roślina była stabilniej posadowiona. Substrat, w którym jest posadzona, składa się z drobnych chipsów kokosowych, kory i niewielkiego dodatku węgla drzewnego. Takie podłoże jest przewiewne, przepuszczalne, a równocześnie zatrzymuje niewielką ilość wilgoci, co zapobiega zbytniemu przesuszeniu storczyka.
Neofinetia falcata można też uprawiać na podkładce, trzeba jednak wtedy zapewnić wysoką wilgotność powietrza i bardzo często nawadniać.
Wreszcie, można również wzorować się na Japończykach, którzy, sadząc ten miniaturowy storczyk w ozdobnym naczyńku bonsai, czynią zeń żywe dzieło sztuki, zdobiące ich mieszkania.

Zapraszam do lektury opracowania autorstwa Beaty Prokopiuk:

Japoński sposób sadzenia Neofinetia falcata